آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش چهارم

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش چهارم

پستانداران

پستانداران گاهی آفت جدی برای کلنی های زنبورعسل می باشند .خسارت خرس ها ،

موش خانگی  ، موش صحرایی و سنجاب ها و راسوها از جمله این موارد است .

انسان نیز به عنوان یک پستاندار از طریق کاربرد حشره کش ها و روش های دیگر به کلنی

های زنبور عسل خسارت می زند .

پستانداران آفات متنوعی برای زنبورعسل محسوب می شوند و در بین آنها خرس در زمان پرورش ملکه زنبورعسل نیز خسارت می زند و گاهی خسارت آن در زمان پرورش ملکه در حدی است که باید محل زنبورستان پرورش ملکه تغییر داده شود .

خرس

خرس ها از خانواده اورسیده و از شناخته شده ترین آفات کلنی های زنبورعسل در بین

پستانداران می باشندکه در زمان پرورش ملکه نیز خسارت می زنند .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش چهارم

خرس سیاه ، خرس قهوه ای ، خرس تنبل یا خرس عسل ، خرس سیاه آسیایی و خرس آفتاب مالایایی از دیگرآفات زنبورعسل می باشند .

کنترل خرس

شکار خرس و تیراندازی به خرس از گذشته در مناطق مختلف انجام می شده است . ولی امروزه محیط زیست و طرفداران محیط زیست شکار خرس را ممنوع کرده اند . در امریکا در صورتی که مدارک قانع کننده از خسارت های خرس ارائه شود پروانه شکار به زنبوردار داده می شود .

استفاده از حصار الکتریکی در صورتی که اساسی باشد می تواند با وارد کردن شوک به خرس از حمله آن به زنبورستان جلوگیری کند . در این روش سه تا جهار رویف سیم خاردار متصل به منبع الکتریکی در اطراف زنبورستان کشیده می شود . این سیم ها با پایه هایی در زمین متصل می شود . گاهی یک تور سیمی در محلی دورتر از حصار روی زمین پهن می شود که تلاش خرس را برای حفر زمین خنثی می کند .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش سوم

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش سوم 

پرندگان

پرندگان از زمان های دور ، شکارچی و آفت زنبورعسل بوده اند .

ارسطو چرخ ریسک را دشمن زنبورعسل معرفی کرده است و بعد از او نیز دانشمندان ، پرندگان دیگری مانند دارکوب ها را به ویژه در هوای سرد ، شکارچی زنبورعسل معرفی نموده اند.

از جمله این پرندگان می توان خانواده مروپیده (زنبورخوارها) ، پرنده زنبورخوارکوچک ،پرنده

زنبورخوار معمولی و زنبورخوار گلوخرمایی ( گونه آبی ) را نام برد .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش سوم

کنترل

با توجه به ویژگی های زیستی این گونه پرندگان و نقش آنها در اکوسیستم ، از بین بردن آنها

در سطح وسیع برای جلوگیری از خسارت به زنبورداری ها توصیه نمی شود و روش کنترل آنها

در مناطق گوناگون متفاوت است .

در بسیاری مناطق با استفاده از شلیک گلوله در زمان حمله ، آنها را می ترسانند و از منطقه دور می کنند .

گاهی شکار این پرندگان در سطح محدود نیز می تواند از شدت خسارت آنها بکاهد .

برای کنترل این پرندگان استفاده از وسایل مختلف تولید صدا برای دور کردن آنها اززنبورستان یا

نصب تورهایی به صورت دام در زنبورستان رایج است .

در زنبورستان های پرورش ملکه در مناطق شمال ایران از تورهای شکار پرندگان برای به دام

انداختن این پرندگان استفاده می شود .

به این ترتیب که این تورها را در زنبورستان نصب می کنند و زمانی که پرندگان برای شکار زنبورها روی زنبورستان شیرجه می روند ، داخل این تور ها به دام می افتند .

البته زنبور های عسل که به شدت از این پرندگان عصبانی هستند در این وضعیت به آنها حمله می کنند و شمار زیادی از زنبورها آنها را نیش می زنند و خودشان نیز از بین می روند .

برای جلوگیری از این حالت باید سریعا پرندگان به دام افتاده را از تور جدا و از دسترس زنبوران خارج کرد .

پرندگان

پرندگان از زمان های دور ، شکارچی و آفت زنبورعسل بوده اند .

ارسطو چرخ ریسک را دشمن زنبورعسل معرفی کرده است و بعد از او نیز دانشمندان ، پرندگان دیگری مانند دارکوب ها را به ویژه در هوای سرد ، شکارچی زنبورعسل معرفی نموده اند.

از جمله این پرندگان می توان خانواده مروپیده (زنبورخوارها) ، پرنده زنبورخوارکوچک ،پرنده

زنبورخوار معمولی و زنبورخوار گلوخرمایی ( گونه آبی ) را نام برد .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش سوم

کنترل

با توجه به ویژگی های زیستی این گونه پرندگان و نقش آنها در اکوسیستم ، از بین بردن آنها

در سطح وسیع برای جلوگیری از خسارت به زنبورداری ها توصیه نمی شود و روش کنترل آنها

در مناطق گوناگون متفاوت است .

در بسیاری مناطق با استفاده از شلیک گلوله در زمان حمله ، آنها را می ترسانند و از منطقه دور می کنند .

گاهی شکار این پرندگان در سطح محدود نیز می تواند از شدت خسارت آنها بکاهد .

برای کنترل این پرندگان استفاده از وسایل مختلف تولید صدا برای دور کردن آنها اززنبورستان یا

نصب تورهایی به صورت دام در زنبورستان رایج است .

در زنبورستان های پرورش ملکه در مناطق شمال ایران از تورهای شکار پرندگان برای به دام

انداختن این پرندگان استفاده می شود .

به این ترتیب که این تورها را در زنبورستان نصب می کنند و زمانی که پرندگان برای شکار زنبورها روی زنبورستان شیرجه می روند ، داخل این تور ها به دام می افتند .

البته زنبور های عسل که به شدت از این پرندگان عصبانی هستند در این وضعیت به آنها حمله می کنند و شمار زیادی از زنبورها آنها را نیش می زنند و خودشان نیز از بین می روند .

برای جلوگیری از این حالت باید سریعا پرندگان به دام افتاده را از تور جدا و از دسترس زنبوران خارج کرد .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش دوم

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش دوم

مورچه ها

مورچه ها رژیم غذایی همه چیز خواری دارند و از دانه گیاهان ، حشرات دیگر ، مایعات شیرین

و غیره تغذیه می کنند و لانه خود را در سطح و زیر زمین یا داخل چوب های خشک و تنه

درختان می سازند .این حشرات از شکارچیان زنبور عسل هستند و در نیمکره شمالی هر چه

به نواحی گرمسیر نزدیک می شویم گوناگونی و اهمیت خسارت آنها بیشتر می شود .

گونه های متفاوت مورچه ها در مناطق مختلف با وارد شدن به کندوهای زنبور عسل ، گرده گل

و عسل را همراه خود به لانه هایشان منتقل می کنند و گاهی با زنبوران کارگر درگیر شده و

یکدیگر را از بین می برند .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل بخش دوم

در ایران نیز مورچه های ریز قهوه ای رنگ به داخل کندو ها راه یافته و از عسل تغذیه می کند .

کنترل

با توجه به اینکه کلنی های ضعیف در مقابل حمله این مورچه ها آسیب پذیر می باشند قوی

نگهداشتن کلنی ها و سازماندهی کلنی های جفت گیری قوی تر و پر جمعیت تر از خسارت

جدی آنها جلوگیری می کند .

محل قرار گرفتن کندو ها نیز نقشی مهم در میزان خسارت دارد، به طوری که قرار گرفتن نزدیک لانه مورچه ها یا روی لانه مورچه ها باعث دسترسی بیشتر آنها به کندو و خسارت بیشتر و حتی نابودی کندو می شود .بنابراین دقت در محل استقرار کندو ها می تواند از شدت خسارت آنها بکاهد .در برخی از مناطق آمریکا باری جلوگیری از خسارت مورچه ها به کندوهای جفت گیری آنها را با سیم به ستونی آویزان می کنند که از دسترس مورچه ها خارج شوند .

قرار دادن کندوها روی پایه های مخصوص و قرار گرفتن پایه ها در ظرف های آغشته به روغن سوخته یا حتی آب میتواند باعث جلوگیری از ورود مورچه ها به کندو شود .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل

کلنی زنبور عسل مورد حمله تعداد زیادی از حشرات ، کنه ها ، پستانداران ، پرندگان ، باکتری

ها ، قارچ ها و پروتوزوئوها قرار می گیرد و هر یک از آنها به نوعی به کلنی آسیب می رسانند .

آفات و پارازیت ها

حشرات

تعداد زیادی از حشرات به کلنی های زنبور عسل خسارت می زنند ، ولی بعضی از آنها به طور

اختصاصی به ملکه زنبور عسل حمله می کنند و یا در جریان پرورش ملکه خسارت جدی به

کلنی ها وارد می کنند که در این بخش فقط درباره این حشرات بحث می شود .

شپش زنبور عسل

این حشره که از راسته دوبالان است اشتباها شپش زنبور عسل نامیده می شود که به دلیل

سازش با شرایط محیطی خاص ، شبیه شپش ها شده است .

گونه های متفاوتی از این آفت از نقاط مختلف دنیا گزارش شده اند .

نظر به اینکه در خیلی مواقع این آفت روی بدن ملکه دیده می شود ، از این رو اهمیت خاص دارد و آفت ملکه شناخته شده است . وجود آنها از میزان تخم ریزی ملکه می کاهد .

به همین دلیل زنبورداران از وجود این آفت نگران می شوند . گاهی تعدادی ز این حشرات روی بدن ملکه دیده می شوند .

آفات و بیماری های ملکه زنبور عسل

از سال 1740 این حشره را به عنوان آفت زنبور عسل گزارش کرده اند ، ولی در حال حاضر خسارت آن در حدی نیست که آفت درجه یک کلنی های زنبور عسل به شمار آید .

این حشره از نظر شکل ظاهری شبیه به کنه واروآست . ولی اندازه آن کوچک تر است .

مهم ترین وجه تمایز آنها در تعداد پاهاست که شپش زنبور عسل دارای شش پا و کنه واروآ دارای هشت پاست .

کنترل

استفاده از دارو های دودزا که علیه کنه واروآ به کار می روند در ریزش حشره کامل این آفت و کنترل آن موثر است .

روش های تامین گرده و پروتئین بخش دوم

روش های تامین گرده و پروتئین بخش دوم

در تغذیه پروتئینی کلنی های زنبور عسل و کلنی های پرورش ملکه از دو نوع فرمول مکمل

گرده و جانشین گرده استفاده می شود .

در فرمول های مکمل گرده ، معمولا ترکیبی از مواد پروتئینی جایگزین گرده مانند کنجاله سویا،

شیرخشک کم چربی ، گلوتن گندم و مخمرنانوایی، همراه با گرده تهیه می شود و در اختیار

کلنی های زنبورعسل قرار می گیرد .

ولی در فرمول های جانشین گرده ، ترکیبی از جانشین های گرده بدون گرده طبیعی تهیه می

شود و به اختیار کلنی های زنبور عسل قرار می گیرد .

اساس فرمول های جانشین گرده که از گذشته مورد استفاده زنبورداران دنیا بوده فرمول

غذایی هیدک است که مخلوطی از چهار قسمت آرد سویا ، یک قسمت مخمر ، یک قسمت

شیر خشک کم چربی ، دو قسمت عسل و آب کافی است .

روش های تامین گرده و پروتئین بخش دوم

در مناطق گوناگون بر اساس مواد پروتئینی موجود، از فرمول های متفاوت جانشین و مکمل گرده باری تغذیه کلنی های زنبور عسل استفاده می کنند .

پودر کنجاله سویا از بهترین جانشین های پروتئینی در فرمول های غذایی کلنی های زنبور عسل است که در مناطق مختلف دنیا مورد استفاده قرار می گیرد .

در ایران نیز پس از بررسی هایی که هنوز هم در بعضی از مناطق ادامه دارد ، فرمول های جانشین و مکمل گرده متفاوت از جمله فرمول پیشنهادی جواهری و همکاران مورد استفاده زنبورداران است .فرمول ارائه شده ایشان مخلوطی از پودر کنجاله سویا و جانشین های پروتئینی دیگر است که در مناطق گوناگون کشور با استقبال زنبورداران رو به رو شده است .

بر اساس نتایج حاصل از تحقیق مذکور در طول سال ، 1400 گرم جانشین یا مکمل گرده ، در اختیار هر کلنی قرار می گیرد .

در شرایط آب و هوایی کرج در سه نوبت و به ترتیب 550 گرم در پاییز ، 350 گرم در اوایل اسفند و 500 گرم در اواخر اسفند ماه در اختیار کلنی هاقرار می گیرد .

روش های تامین گرده و پروتئین بخش اول

روش های تامین گرده و پروتئین بخش اول

گرده گل از نیاز های اساسی کلنی های زنبور عسل برای تامین پروتئین ، ویتامین ها ، چربی

و مواد معدنی مورد نیاز بدن زنبور ها و نوزادان داخل کندوست .

زنبورهای کارگر گرده گل ها را روی پاهای عقبی خود به کندو منتقل و مقادیر اضافه آن را در

سلول های شان ها ذخیره می کنند .

فصل پرورش ملکه در هر منطقه همزمان با فراوانی گرده و انتقال آن به داخل کلنی هاست .

به عبارت دیگر زمان بچه دهی طبیعی کلنی ها در هر منطقه با فراوانی گرده و شهد در آن

منطقه همراه است .

معمولا در ایستگاه های بزرگ پرورش ملکه که در سال تعداد زیادی ملکه پرورش می دهند لازم است که برای تامین نیاز های مربوط به کلنی های تحت پوشش پرورش ملکه و برای جبران کمبود های احتمالی شهد و گرده ، تغذیه کمکی نیز انجام شود .

به این ترتیب کلنی ها برای انجام دادن وظایف اساسی خود آمادگی لازم را کسب می کنند و زنبورهای کارگر پرستار برای تغذیه ومراقبت از نوزادان داخل سلول ها آماده می شوند .

روش های تامین گرده و پروتئین بخش اول

افزون بر تغذیه کمکی با شربت شکر در کلنی های شروع کننده ، خاتمه دهنده و جفت گیری که برای جبران کردن کمبود شهد منطقه و ایجاد جریان شهد آرام به داخل کندو ، و نیز در مواقعی تحریک ملکه به تخم ریزی انجام می شود ،لازم است گاهی تغذیه کمکی پروتئینی نیز در کندوها انجام شود .

برای تغذیه کمکی پروتئینی ، گاهی زنبورداران گرده کلنی ها را در فصل های پر گرده جمع آوری می کنند و در فصل های کمبود گرده ، با مواد غذایی دیگر مخلوط می کنند و در قالب فرمول های غذایی گوناگون در اختیار کلنی ها قرار می دهند که مقاطع بحرانی و کمبود گرده را سپری نمایند .

ادامه دارد ...

روش های انتخاب کلنی های مادری

روش های انتخاب کلنی های مادری

برای انتخاب کلنی های برتر در زنبورستان ، لازم است ویژگی های اقتصادی و رفتاری مهم هر کلنی ، طی سال ارزیابی و جداگانه ثبت گردد .

در پایان فصل بر اساس نتایج حاصل ، کلنی های برتر زنبورستان را به عنوان کلنی های مادری

و پدری انتخاب و برای وجود آورد نسل جدید از آنها استفاده می کنند .

پرورش دهندگان ملکه ، کلنی های مادری را با ارزیابی کلنی های خود انتخاب و در جهت بهبود ویژگی های تولیدی ، برترین آنها را انتخاب می کنند .

در مورد انتخاب کلنی های پدری یا کلنی های تولیدکننده نرهای مورد نیاز برای زمان جفت گیری نیز باید با چنین روشی عمل نمایند ، ولی در حال حاضر این امر میان زنبورداران کمتر رایج است .

معمولا زنبورداران برترین کلنی های خود را به عنوان کلنی های مادری مورد استفاده قرار می دهند .

روش های انتخاب کلنی های مادری

زنبورداران با ثبت مشخصات کلنی های زنبورستان از نظر تولید عسل ، رفتار دفاعی ، رفتار بچه دهی ، مقاومت به کنه واروآ یا بیماری لوک و دیگر ویژگی های مورد نظر خود ، اطلاعات کاملی از وضعیت کلنی ها گردآوری میث کنند و در پایان فصل با توجه به اهداف خود با بهره گیری از این اطلاعات کلنی های برتر را انتخاب می نمایند .

انتخاب کلنی های برتر گاهی بر اساس یکی از ویژگی های ارزیابی شده صورت می گیرد .

ولی اغلب ترکیبی از این ویژگی ها در انتخاب کلنی ها دخیل است .

زمانی که انتخاب کلنی ها بر اساس یک ویژگی باشد کار انتخاب کلنی ها خیلی ساده و فقط

بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی همان ویژگی در طول سال انجام می شود .

معمولا برترین کلنی ها از نظر ویژگی مذکور به عنوان کلنی های مادری یا پدری برای تولید

نسل بعد مورد استفاده قرار می گیرند .

تولید ملکه در شرایط کنترل شده

تولید ملکه در شرایط کنترل شده

برای تولید ملکه در شرایط کنترل شده ، به صورت تجارتی و به تعداد زیاد ، افراد بسیاری

کوشیده اند ، ولی دولیتل را پدر روش مدرن تولید ملکه در جهان شناخته اند .

او در سال 1888 کتابی در این مورد به چاپ که چندین بار نیز تجدید چاپ شد .

نخستین بار دولیتل متوجه شد که می توان سلول های ملکه دست ساز را به کلنی های

زنبور عسل معرفی کرد و زنبور های کارگر این سلول ها را می پذیرند .

همچنین برای نخستین بار او پیوند لارو های جوان را انجام داد و از این راه ، تولید ملکه به تعداد زیاد و در سطح تجاری را در زنبورستان های تولید ملکه عملی ساخت .دولیتل متوجه شد که تولید ملکه در شرایط بچه دادن کلنی ها در هر منطقه بسیار رضایت بخش است ، زیرا در این زمان شهد و گرده فراوان در منطقه وجود دارد ، بنابراین برای موفقیت در پرورش ملکه باید کلنی ها را در مناطقی که دارای شهد و گرده فراوان است مستقر کرد و با تغذیه کمکی شهد و گرده می توان شرایط مذکور را در کلنی های تحت پوشش پرورش ملکه ایجاد نمود .

تولید ملکه در شرایط کنترل شده

با توجه به تجربه ها و یافته های دولیتل و پیشرفت های بعدی در پرورش ملکه تجارتی و معرفی روش ها و وسایل و ابزارآلات جدید ، پرورش ملکه در شرایط کنترل شده به تدریج توسعه یافت و امروزه پرورش ملکه با استفاده از این روش ها در بسیاری از کشورهای جهان انجام می شود . در ایران نیز زنبورداران بسیاری پرورش ملکه رادر سطح تجارتی انجام  می دهند و ایستگاه های پرورش ملکه دولتی نیز می کوشند با تولید ملکه در شرایط کنترل شده و عرضه آن به زنبور داران متقاضی ، ملکه مورد نیاز آنها را تامین می کنند .

تولید ملکه در زمان بچه دهی

تولید ملکه در زمان بچه دهی

با افزایش جمعیت کلنی ، فرومن تولید شدهخ توسط ملکه برای کل جمعیت کافی نخواهد بود

و نیاز به بچه دهی و تقسیم کلنی در میان کارگران احساس می شود  .

البته شرایط دیگری مانند به هم خوردن تعادل جمعیت پیر و جوان کلنی و نیز شرایط خاصز

طبیعت و مشغول نبودن زنبور های کارگر کلنی ، در به وجود آمدن حالت بچه دهی در کلنی

موثر است .

با به وجود آمدن این حالت در کندو که در فصل بچه دهی رخ می دهد زنبور های کارگر در حاشیه قاب های داخل کندو ، تعداد زیادی سلول ملکه می سازند و ملکه در آنها تخم ریزی می کند .

البته گاهی نیز سلول های تخم موجود در کندو ساخته می شود که تفاوت اساسی این سلول ها با سلول های حالت اضطراری است که در واقع در بازید زنبورداران سلول های ملکه با تخم دیده می شوند.

تولید ملکه در زمان بچه دهی

گاهی تعداد این سلول ها به ده تا پانزده شاخون می رسد .

با توجه به زمان مناسب  از نظر وفور شهد و گرده و نیز فرصت کافی زنبور های کارگر و تغذیه مناسب لارو سلول ها ، معمولا ملکه های تولید شده در این حالت از کیفیت بسیار خوبی برخوردارهستند .

کارگران کلنی با ساختن تعداد زیادی سلول ملکه ، ضمن ایجاد اطمینان برای به وجود آمدن ملکه جدید در کندو ، طوری برنامه ریزی می کنند که قوی ترین ملکه از میان ملکه های موجود  برای کلنی انتخاب و کلنی از شرایط مطلوبی برخوردار شود .

گاهی زنبورداران شاخون های تولید شده در این روش را از کلنی مبدا جدا می کنند و آنها را در

کلنی های بدون ملکه قرار می دهندتا ملکه جدید در آن کلنی ها به وجود آید با رعایت شرایط

معرفی شاخون ، این روش می تواند با موفقیت همراه باشد و برای این کلنی ها ملکه مورد

نیاز را تامین نماید .

به وجود آمدن ملکه در شرایط طبیعی کلنی

به وجود آمدن ملکه در شرایط طبیعی کلنی

کلنی های زنبور عسل در شرایط طبیعی زیستی خود در موقعیت های خاص اقدام به تولید ملکه می نمایند .

در به وجود آمدن شرایط لازم برای تولید ملکه عوامل متفاوتی موثر می باشد .

نحوه به وجود آمدن ملکه

با افزایش جمعیت کلنی های زنبور عسل و محدود شدن فضای داخل کلنی و یا به وجود آمدن

شرایط مطلوب و همچنین عدم تناسب جمعیت جوان و پیر و به اقتضای ویژگی های ذاتی ،

تمایل به بچه دهی در کلنی ایجاد شده و تعدادی سلول ملکه ساخته می شودکه لاروهای

دیپلوئید داخل آنها در طول دوره لاروی با ژله رویال تغذیه می شود و نهایاتا از این لاروها ملکه های جدید به وجود می آیند .

در به وجود آمدن این حالت در کندو ها ، پتانسیل ها و توانمندی های  ملکه بسیار مهم است .

طبق تحقیقات به عمل آمده ، ملکه زنبور عسل دارای نوعی فرومن است که زنبورهای کارگر

آن را در  کلنی پخش می کنند و این فرومن ضمن هم بو نمودن افراد کلنی ، که در شناسایی

آنها توسط اعضای کلنی موثر است ، در عقیم ماندن زنبور های کارگر و عدم تمایل کلنی به

بچه دهی کمک می کند .ظرفیت تولید فرون مذکور در ملکه ها متفاوت استکه به ویژگی های

ژنتیکی ملکه وابسته است زمانی که فرومن تولید شده ملکه به همه زنبورهای داخل کلنی

نرسد ، تمایل به بچه دهی و ساختن سلول های ملکه در کلنی پدید می آید .

به وجود آمدن ملکه در شرایط طبیعی کلنی

بعضی از محققان در تحقیقات خود موفق شدند که میزان تولید این فرومن را در کلنی های اصلاح شده و برتر افزایش دهند و حتی به نه برابر کلنی های ضعیف برسانند .

البته ایم فرضیه علمی در کنار عوامل داخل کلنی مثل جمعیت و تناسب جمعیت پیر و جوان ، سن ملکه و ترکیب ژنتیکی ملکه در به وجود آمدن تمایل کلنی به تولید ملکه جدید موثر است .